In memoriam oud lid Henk Voorhoeve




In memoriam Henk Voorhoeve (1926-2017)
Op 19 september overleed Henk Voorhoeve, kinderarts en tropenarts, op de leeftijd van 90 jaar in zijn woonplaats Bloemendaal. Zijn leven en werk stonden in het teken van de Moeder- en Kindzorg, zowel in Nederland als in de tropen.
Na de medische studie in Utrecht volgde Henk van 1955-1959 de opleiding tot kinderarts in het JKZ in Den Haag. Aansluitend ging hij naar de - toen nog lange - tropencursus in Leiden en Rotterdam. Per 1 januari 1960 werd hij benoemd tot gouvernements-kinderarts voor Nederlands Nieuw-Guinea (NG), waar hij hoofd werd van de afdeling Kindersterftebestrijding (KSB), later genoemd de afdeling Zorg voor Moeder en Kind (ZMK). Daar stimuleerde hij het opleiden van "dorpsverzorgsters" en traditionele vroedvrouwen (Traditional Birth Attendants). Hiermee was hij zijn tijd ver vooruit. Helaas moest Henk halsoverkop terug naar Nederland toen NG in 1962 aan Indonesië werd overgedragen. Toen hij daar decennia later terugkwam werd hij door de door hem opgeleide groep vrouwen met groot enthousiasme ontvangen. De kwaliteit van de verloskundige zorg op het eiland was blijvend beïnvloed.
Na terugkeer kreeg Henk een tijdelijke aanstelling aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) om zijn NG-ervaring te bewerken tot een proefschrift. In die periode volgde hij de cursus sociale geneeskunde aan het NIPG te Leiden. Het academisch jaar 1964-1965 werd in Nigeria doorgebracht aan de Universiteit van Ibadan als lector in de kindergeneeskunde. Bij terugkeer vond eind 1965 de promotie plaats aan de Universiteit van Amsterdam: "Zorg voor moeder en kind in ontwikkeling" (promotor HAPC Oomen).
Van 1965-1969 was Henk directeur van ziekenhuis Rijnoord in Alphen a/d Rijn, waar hij ook kinderarts was tot 1974. In 1969 was hij benoemd tot provinciaal kinderarts van Zuid-Holland. Die functie bekleedde hij tot 1986. In 1978 verhuisde het gezin naar Rijswijk. Ook als provinciaal kinderarts was Henk zijn tijd vooruit o.a. door de erkenning en professionalisering van de consultatiebureauartsen op de kaart te zetten en door aandacht te vragen voor "Het kind in ontwikkeling". Onder die titel schreef hij samen met Rob Bilo een boek, dat in 2017 nog weer herdrukt werd! De jeugdgezondheidszorg en de sociale pediatrie in Nederland hebben veel aan Henk te danken.
Naast al zijn werk in Zuid-Holland, doceerde Henk bijna dertig jaar lang (1965-1994) op de Nederlandse Tropencursus voor Artsen (NTA) van het KIT in Amsterdam de tropische kindergeneeskunde aan een hele generatie tropenartsen. Zijn kennis was vooral gebaseerd op zijn ervaringen in Nieuw-Guinea en Nigeria, gecombineerd met kennis van nieuwe ontwikkelingen. Hij was een bezield en geliefd leermeester, door de combinatie van passie, humor en relativeringsvermogen. Hij kon altijd alles van een andere kant bekijken en opperde bijvoorbeeld dat wij kinderen met ernstige tuberculeuze meningitis misschien niet moesten behandelen gezien de uiterst slechte prognose, iets dat leidde tot heftige discussie. Hij wist ons er toen ook al van te overtuigen hoe absurd de scheiding tussen preventieve en curatieve zorg eigenlijk is.
Van 1982-1989 was Henk voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Tropische Geneeskunde (NVTG). Voorzitters waren vóór Henk steeds hoogleraren Tropische Geneeskunde of directeur van het Havenziekenhuis. Niet een kinderarts van de Provincie Zuid-Holland! Een bijna onwaarschijnlijke combinatie van activiteiten! Als voorzitter van de NVTG voerde Henk fundamentele veranderingen
door in de Vereniging. Vóór Henk was de Vereniging toch vooral een club van oude gerespecteerde heren, met een verleden als tropenarts en daarna veelal werkend in de diverse Instituten op dat gebied in Nederland. Henk gooide die structuur open. De tijd voor ‘tempo doeloe’ gevoelens was voorbij! Niet langer uitsluitend wetenschappelijke bijeenkomsten in kleine kring met lezingen door gerespecteerde experts; Henk hervormde de vereniging tot de ontmoetingsplaats van ieder die werkte of gewerkt had in een of andere discipline van de tropische geneeskunde. Er werd een groot aantal werkgroepen opgericht waar vakmensen elkaar ontmoetten onder de paraplu van de Vereniging. Erkenning voor de rol die hij binnen de Vereniging speelde kreeg hij door zijn benoeming tot erelid in 1992.
Henk was zich heel goed bewust van zijn positie als niet-hoogleraar. In die positie voelde hij zich thuis. Het gaf hem de ruimte om het grote denken en formuleren van lange-termijn beleid over te laten aan anderen en zich te concentreren op de gewone dingen die gebeuren moesten. En dan richtte Henk zich bij voorkeur op haalbare, betaalbare doelen. Hij geloofde meer in de mogelijkheden van gebruik maken van ORS dan in de ontwikkeling van baanbrekende nieuwe technologieën. Wat door de jaren heen het meeste indruk maakte was de manier waarop hij altijd klaarstond voor ieder die steun en advies nodig had. Wanneer je zijn publicatielijst bekijkt valt op dat er naast zijn publicaties over Nieuw-Guinea en Nigeria, net zoveel publicaties zijn over werk in Zambia, Kenya, Tanzania, Ghana, Peru, de Filippijnen. Naar die landen uitgezonden artsen zochten steun en advies bij Henk. Henk verdiepte zich in de problemen die hem werden voorgelegd door die collega’s. Dacht mee, bezocht hen in zijn vrije tijd, en hielp om vragen uitgewerkt en onderzoek opgezet en gepubliceerd te krijgen. Hij was de ultieme vraagbaak voor velen.
Met een groepje tropische kinderartsen richtte Henk in 1979 de Sectie Tropische Kindergeneeskunde binnen de NVK, tegelijkertijd de eerste werkgroep binnen de NVTG, op. Die groep wilde meer aandacht vragen voor het kind in de tropen en het migrantenkind in Nederland. Henk werd de inspirerende eerste voorzitter. Onder zijn leiding organiseerde de Sectie boeiende weekendcongressen in Vierhouten en later in Berg en Dal, waar het wetenschappelijke met het sociale werd gecombineerd en waar op de vrijdagavond bij voorkeur een antropoloog sprak. Henk vond dat de artsen veel van antropologen konden leren. Andersom gaf hij jarenlang college over de belangrijkste medische problemen in Afrika aan de afdeling medische antropologie van de RU Leiden.
Omdat Henk vond dat de Duitse collega’s goed bezig waren en onze aandacht te veel naar Engeland uitging, bezocht hij al vroeg de jaarlijkse conferenties van de ATP, de werkgroep van de Duitse Tropenpediaters, waar hij veel vrienden maakte. De Duitse collega’s hadden groot respect voor hem, niet alleen vanwege zijn innemende persoonlijkheid en zijn kennis, maar ook door zijn originele voordrachten in een stijl, die in Duitsland onbekend was: Hij was dol op het kort naar voren brengen van paradoxen, zoals de poliomyelitis-paradox, waar bij hij stelde dat de polio in Afrika zich pas goed kon verspreiden toen er schoon-water projecten kwamen. Voordien kregen de zuigelingen naast de borstvoeding altijd wat met wild poliovirus gecontamineerd water binnen en zo werden ze op een natuurlijke wijze geïmmuniseerd. In zijn werk ging het niet om carrière of eer, maar om het naar voren brengen van inzichten. Wetenschappelijk onderzoek was noodzakelijk, maar er werd te veel voorbijgegaan aan de toepassing van reeds bestaande kennis ten behoeve van de kinderen. Als geen ander kende Henk de prioriteiten in de tropische kindergeneeskunde. Het was voor hem altijd een uitdaging om het kaf van het koren te scheiden, om modieuze trends te ontmaskeren en om mensen
te overtuigen dat gezondheidswinst voornamelijk te bereiken is door toename van kennis en welvaart voor iedereen.
Henk was de nestor van de tropische kindergeneeskunde in Nederland. Wereldwijd heeft hij veel voor de "Mother & Child Health" betekend.
Persoonlijk hebben we Henk leren kennen als een aimabel, bescheiden voor ieder klaarstaande oude vriend, wars van uiterlijk vertoon en prestigieuze projecten. Zich richtend op de inhoud, niet op de vorm. En tot op het allerlaatst in staat om mee te bewegen met de veranderingen in de wereld en de consequenties van die veranderingen onder ogen te zien en deze te accepteren. We zullen hem missen. We wensen zijn kinderen en kleinkinderen sterkte met dit verlies.

Jaap Mulder, Ton Polderman en Jules Tolboom

Agenda »



News »



The field »



Forum »



Expertise Group Global Child Health
© Copyright 2024
Contact
Management
This website is developed by Romilan ICT